آقا مؤمن تفرشی که بود

«آقا مؤمن تفرشی»؛فقیه و عالم بزرگی که در دیار خود هم غریب مانده است

شهرستان تفرش یکی از شهرهای قدیمی در استان مرکزی است که دارای شخصیتهای برجسته است. اما برخی از این شخصیتها چندان شناخته شده نیستند و علی رغم فعالیت های متعدد و اقدامات موثر برای مردم ایران و حتی ساکنان بومی ناشناخته اند.

«آقا مومن» یکی از شخصیتهای برجسته دوره قاجار در تفرش است که در مدت حیاتش فعالیتهای هنری، علمی و ادبی متعددی را انجام داده است.

آقا مومن که بود؟

«میر محمد ابن جمال الدین آقا مصطفی» مشهور به آقامومن تفرشی از سیدان والامقام تفرشی است که نسبتش به امام محمد باقر(ع) بر می گردد.

میر محمد در سال ۱۰۸۰ هجری در محله ی فَم تفرش(یکی از محله های شهر تفرش است) در خانواده ای عالم و خردمند به دنیا آمد. پس از کسب علوم اولیه راهی شهر اصفهان شد و در یکی از مدارس علوم دینی در اصفهان به دانش اندوزی پرداخت. طولی نکشید که این مرد مستعد تمام علوم زمان خود را فرا گرفت و در تمام دانش ها سرآمد شد و به محل تولدش بازگشت. او نسبت به ارشاد مردم همت گماشت.

آقا مومن مردی عارف و دانشمندی بزرگ بود که در نظم و نثر عرب نیز تبحر داشت. اشعارش معرف احوال اوست و تخلصش در شعر «داعی» بود.

میرزا اسماعیل خان دبیر تفرشی در کتاب «نخبه التواریخ»ماده تاریخ فوت آقا مومن را با حروف ابجد محاسبه و چنین سروده است:

سید والا گهر محمد مومن آنکه بدی شاخ و برگ ایمان را بیخ

رفت و چو تاریخ او دبیر رقم زد حیف ز داعی تفرش آید تاریخ

آثار آقا مومن جمع آوری و ثبت نشده است

آقا مومن مثنوی به نام «ندای قدس» و ابیاتی دیگر بر وزن مخزن الاسرار نظامی دارد. این ابیات در حدود ششصد بیت است؛ بسیاری از اشعار دیگر وی نیز تاکنون گرد آوری و چاپ نشده است.

مثنوی آقا مومن که ندای عارفانه او و شامل ۱۷۰ بیت شعر جذاب است که در پایان دیوان اشعار آقا صادق هجری درج شده است.

آقا مومن در سال ۱۱۷۰ هجری قمری وفات کرد و در قبرستان جنب امامزاده محمد(ع) به خاک سپرده شد؛ بعدها و در دوره ی قاجار، توسط منشی مخصوص صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار به نام میرزا قلی خان تفرشی گنبد و بارگاهی روی قبرش بنا شد.

این بارگاه دارای ایوان، رواق و حیاط بندی بزرگ بود و از جمله زیارتگاههای عمومی شهر تفرش محسوب می شد. اما با تبدیل تفرش به شهرستان، آن قبرستان هم تخریب و تبدیل به میدان باغ ملی شد.

ناخوانایی تابلوی کنار مقبره!

اکنون مقبره آقا مومن در گوشه ای از پارک باغ ملی شهر تفرش قرار دارد که با توجه به شهرت و شخصیتش، مورد بی مهری قرار گرفته است. چراکه حتی با گذشت سالها و پیشرفت های این شهرستان هنوز تابلوی رنگ و رو رفته ای که در کنار مقبره این شخصیت برجسته نصب شده تعویض نشده و خوانایی لازم را ندارد.

آثار آقا مومن هنوز به صورت کامل مستند نشده است/پیگیری ها برای حفظ آثار، اشعار و حتی مقبره آقا مومن جواب نداده است

عباس ملا اسماعیلی یکی از قدیمی های شهر تفرش و باخبر از تاریخ شهر تفرش در گفتگو با ندای تفرش در خصوص آقا مومن گفت: نسب آقا مومن با ۳۱ واسطه به امام محمد باقر(ع) می رسد. پدرش کمال الدین مصطفی و اعلی جدش عبدالعظیم حسنی است.

ملا اسماعیلی اظهار کرد: آقا مومن از جمله فقها و علمای بزرگ اواخر دوره ی صفویه بود که در خطاطی، شعر، علم و دانش از جمله سرآمدان زمان خود بوده است. او در شعر بیشتر به سمت قصیده سرایی شعر سروده که مضامین اشعارش بیانگر استادی، صفای باطن و ضمیر پاک وی است.

وی با اشاره به مقبره ی قدیم آقا مومن افزود: در قدیم به خاطر دارم که مقبره بزرگی برای آقا مومن توسط میرزا قلی خان اتابک تفرشی منشی علی اصغر خان اتابک صدر اعظم ناصرالدین شاه ساخته شده بود که دارای ۳ اتاق، یک ایوان بزرگ و گنبد کوچک بود. این مکان از جمله زیارتگاههای عمومی شهر تفرش بود. اما در حدود ۵۰ سال گذشته با تبدیل تفرش به شهرستان و ایجاد و تعریض خیابانها، شبانه مقبره را خراب کردند.

این تاریخ دان تفرشی افزود: پس از تخریب مقبره، بعدها به دستور آیت الله مرعشی نجفی سنگ قبری بر روی قبر اصلی نصب شد.

ملااسماعیلی با تاسف از این که آثار آقا مومن هنوز به صورت کامل مستند نشده است، بیان کرد: پیگیریهای متعددی شده ولی هیچ کسی برای حفظ آثار، اشعار و حتی مقبره آقا مومن فکری نمی کند. او اشعار زیادی دارد. که برخی ها در دست قدیمی های تفرش است. نوع سروده ها و استفاده از تخلص در شعر به طور یقین شعر آقا مومن را اثبات می کند.